ستاره میشلن و داستان مجذوب کننده شکل گیری آن - دوست داشتنی ها

کوچه های سنگفرش شده شهر کلرمون-فران فرانسه با آن ساختمان های سنگی اش ظرافت و فضای آرامی دارد و اصلاً بهش نمی خورد که انقلابی در صنعت گردشگری ایجاد نموده باشد. اما این شهر فرانسوی - وقتی برادران آندره و ادوارد میشلن در سال 1889 کارخانه لاستیک سازی خود را در آن تأسیس کردند - دنیای سفر را متحول ساخت.

شهر کلرمون-فران، با آن معماری متمایز و جغرافیای منحصر به فردش، در ناحیه اوورنی واقع شده و تماشای های زیادی دارد. اما در میان برج های مخروطی تیره رنگ شهر و خانه های مزینش، جاذبه های دیگری نیز پنهان شده اند. دو مخترع مشهور شهر کلرمون-فران علاوه بر آنکه صنعت حمل و نقل مدرن را متحول کردند، نام تجاری ای را به وجود آوردند که بعدها در صنعت آشپزی معیاری دنیای به حساب آمد: ستاره های میشلن که تنها به برترین رستوران ها داده می شد.

مسافرانی که به فرانسه یا هر جای دیگر می فرایند بسیار به برادران میشلن مدیون هستند. این دو برادر، که در کلرمون-فران بزرگ شده بودند، تنها قصد داشتند فراوریی فرتوت پدربزرگشان را بهبود بخشند اما دستاوردهای بیشتری نصیبشان شد. نوآوری های آنها در صنعت لاستیک، از لاستیک های قابل تعویض در دوچرخه گرفته تا چرخ های لاستیکی قطارها، حمل و نقل عمومی را آسان تر و مالی تر کرد.

وقتی میشلن ها نقشه هایشان را در اوایل قرن بیستم شروع کردند، قصد کردند تا واژه میشلن را نه تنها در صنعت لاستیک - که امروزه دومین بزرگ ترین فراوری نماینده لاستیک از نظر عایدی است - بلکه بعلاوه در صنعت گردشگری و آشپزی نیز برجسته نمایند. یکی از هوشمندانه ترین مانورهای شرکت آن بود که سعی کرد غذا را به عاملی ارزشمند برای سفر کردن تبدیل کند. آنها برترین رستوران های محلی را پوشش دادند و مبلغ آنها شدند تا گردشگران به خاطرشان به آنجا سفر نمایند. با ظهور ستاره های میشلن در سال 1926، که به برترین رستوران ها داده می شد، لاستیک های بادوام و غذاهای خوشمزه زیر نام میشلن در هم تنیده شدند.

پرفسور پاتریک یونگ، متخصص تاریخ قرن نوزدهم و بیستم فرانسه در دانشگاه ماساچوست، گفت: میشلن ها مسیری که صنعت گردشگری در اوایل قرن بیستم می پیمود را پیش بینی کردند. نوآوری آنها در آن بود که با ساخت لاستیک های بادوام سفر را راحت تر کردند و برای آن سفر هم مقاصدی را تعریف کردند؛ آن مقاصد رستوران ها و هتل های درجه یک بودند.

دفتر مرکزی میشلن در کلرمون-فران قرار داشت و تا امروز نیز همانجا مانده است. کلرمون-فران، با آنکه شهری صنعتی به شمار میرود، اما محیطی روستایی دارد: دشت لیما (Limagne) با تپه های شن دپویی (Chaine des Puys)، که به خاطر خصوصیات زمین شناسی خاصش جزو آثار دنیای یونسکو ثبت شده، احاطه شده است. شن دپویی مجموعه ای از 80 تپه و کوه های مخروطی است؛ آنها بقایای کوه های آتشفشانی ای هستند که بیش از هفت هزار سال پیش خاموش شدند. کلیسای نوتردام شهر، که دو برج مخروطی دارد، نماد کلرمون-فران محسوب می گردد. از بالای برج های آن می توان گنبد 1465متری پویی (Puy de Dome) را دید.

در مرکز تاریخی کلرمون-فران می توان درباره میراث میشلن آموخت. در چند کیلومتری شرق بافت تاریخی شهر، گالری و موزه ماجرای میشلن (The Michelin Adventure) واقع شده است. این موزه در ساختمانی متعلق به اوایل قرن بیستم، جایی که بزرگ ترین محوطه صنعتی میشلن در کلرمون-فران به شمار میرود، قرار گرفته است. از زمان افتتاح موزه در سال 2009 تا به حال حدود 600 هزار نفر از این معبد برند میشلن تماشا نموده اند.

استفان نیکولاس، موزه دار میشلن، گفت: تاریخ میشلن و کلرمون-فران بسیار در هم تنیده هستند. هدف موزه آن است که تا حد امکان تاریخ، فرهنگ و ارزش های میشلن را به مردم نشان دهد.

اولین موفقیت برادران میشلن دستیابی به فرمولی برای تایرهای بادی قابل تعویض بود که در مسابقات دوچرخه سواری پاریس سال 1891 آزمایش شد. بعد، آنها اولین تایر اتومبیل را اختراع کردند؛ اولین تایری که می توانست سرعت بالاتر از 100 کیلومتر بر ساعت را تحمل کند و قابل تعویض هم باشد. از سال 1929، آنها وارد صنعت حمل و نقل ریلی شدند: تایرهای لاستیکی میشلن برای لوکوموتیوها برای اولین بار در سال 1931 به کار گرفته شد.

برادران میشلن جزو موجی از رویاپردازان فرانسوی بودند که در کنارشان گوستاو ایفل (مهندس هنرمند)، کوکو شانل (طراح مد) و لویی بلریو (از پیشگامان هوانوردی که پرواز از بریتانیا به اروپای قاره ای را میسر ساخت) دیده می شوند. در آن موقع، اقتصاد فرانسه داشت از کشاورزی به صنعتی تغییر می کرد. وقتی برادران میشلن مغازه شان را باز کردند، کمتر از سه هزار ماشین در کشور وجود داشت؛ حالا بیش از 32 میلیون ماشین در فرانسه وجود دارد. در موزه مجموعه متنوعی از اتومبیل ها گردآوری شده است.

نیکولاس شرح داد: وقتی موزه را تأسیس کردیم با این هدف بود که بر مبنای تاریخ و شخصیت میشلن ها باشد. کف فلزی و بام چین دار موزه ظاهری صنعتی دارد در حالی که آثار اغلب به صورت سورئال نمایش داده شده اند.

شرکت میشلن، که از سال 1898 تأسیس شد، سال جاری 120ساله می گردد. نمایشگاهی در موزه میشلن، که تا سرانجام سال 2018 نیز برپا است، 120 نقاشی را به نمایش گذاشته که در آن تاریخ یکی از قدیمی ترین شرکت های دنیا را نشان می دهد. نشان شرکت مرد میشلنی یا بیبندوم (Bibendum) است. بیبندوم ریشه لاتینی دارد که از Nunc est Bibendum به معنای حالا وقت نوشیدن است گرفته شده. نشان به این خاطر انتخاب شده که بگوید تایرهای میشلن تمام موانع را مثل آب خوردن پشت سر می گذارد. البته حالا که ستاره های میشلن برای رستوران ها معروف شده، نشان اینگونه هم تفسیر می گردد که وقت سفر برای خوردن و نوشیدن است.

شرکت میشلن از سال 1900 شروع به فراوری کتاب های راهنمای سفر کرد. آنها از راهنمای سفر به فرانسه شروع کردند و آن را به طور رایگان میان موتورسواران توزیع کردند. یک دهه بعد نقشه جاده ها را نیز تهیه کردند. کتاب ها و نقشه ها رانندگان را تشویق می کرد تا کشور فرانسه را بگردند. آنها رستوران های خوب را معرفی می کردند و با پیشنهاد جاهایی برای اقامت شبانه سعی داشتند سفر مسافران را طولانی تر نمایند. طولانی تر کردن سفر به معنای فروش بیشتر تایر و سود بیشتر بود.

از سال 1926، میشلن کتاب های راهنمای سفر خود را با تمرکز بر رستوران ها منتشر کرد. آنها نظر کاربران درباره رستوران ها را به کتاب اضافه می کردند (فرایندی که تا امروز رواج یافته) و بدین ترتیب اعتماد و سود بیشتری نصیبشان شد. امروزه میشلن 34 مقصد در اروپا، آسیا و آمریکا را، با نظام ستاره بندی مشهوری که برای رستوران ها دارد، پوشش می دهد. می توان گفت ستاره میشلن حالا هدف تمام سرآشپزان مشتاق است.

پرفسور یونگ می گوید: با آنکه با گذر سال ها تغییر نموده اما نشان بیبندوم در اصل نماد مرد سفیدپوست اشرافی فرانسوی بود. عینک یک چشمی، سیگار و شکم بیبندوم همه نشانگر مرد طبقه ثروتمند بود. نظام رتبه بندی میشلن هم معیاری دنیای در نظر گرفته شد تا ارزش های فرهنگی آن طبقه را در فرانسه و ورای آن رواج دهد.

کتاب های راهنمای میشلن معروف شدند و به عنوان الگویی برای انتخاب گردشگران قرار گرفتند. نقش میشلن در دیکته کردن تمایلات گردشگران ادامه یافت و مخصوصاً وقتی به جایی ستاره می داد یا ستاره ای کم می کرد حالت جدلی پیدا می کرد. اندرو وانگ، سرآشپز بریتانیایی، حس گرفتن ستاره میشلن را با ازدواج کردن مقایسه کرد. سرآشپز معروف دیگری به نام گوردون رمزی گفت وقتی رستورانش دو ستاره میشلن را از دست داد گریه اش گرفت.

حتی تپه های پشت کلرمون-فران نیز در تاریخ میشلن نقش داشته اند. در سال 1908، برادران میشلن مسابقه هوانوردی برگزار کردند که در آن قرار شد به اولین خلبانی که بتواند در کمتر از 6 ساعت از پاریس تا تپه های کلرمون-فران پرواز کند 100 هزار فرانک بدهند.

میراث میشلن امروزه مایه مباهات شهفرایندان کلرمون-فران است. ستاره های میشلن این قدرت را دارند که یک رستوران را یک شبه معروف نمایند یا از بین ببرند. نشان قارچی شرکت در تمام دنیا پراکنده شده و سالانه بیش از 187 میلیون تایر فراوری می نماید. تمام این فعالیت ها از قلب ناحیه اوورنی فرانسه شروع شد.

میشلن همه جا هست. خیلی ها خویشاوندانشان برایش کار می نمایند یا کار نموده اند؛ خلاصه حسابی در میان مردم نفوذ نموده است. فعالیت این تجارت طی این همه سال حتی سیمای شهر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. خیلی از خانه هایی که در اوایل قرن بیستم برای کارگران شرکت روی تپه های حاشیه شهر ساخته شده بود هنوز هم وجود دارند و جلوه خاصی به آن منطقه داده اند.

آمد و شد خارجی ها به واسطه حضور شرکتی چندملیتی در شهر به بعضی بدبینی ها بین شهفرایندان دامن زد اما فرانسه کشوری است که به پیشگامانش در صنعت به میزان هنرمندانش احترام می گذارد و فعالیتشان را محدود نمی نماید. با کمی گشت زدن در شهر کلرمون-فران و تماشا ترکیب طراحی صنعتی و شکوه معماری گوتیک متوجه این موضوع خواهید شد.

گاهی مردم به شوخی کلرمون-فران را شهر تایر می نامند. اما شهر خیلی بیشتر از اینها است؛ اینجا روایت موفقیت و تاریخی منحصر به فرد است که خیلی کم پیش می آید در جایی ببینیم.