برنج تان را نمی شویید؟ پس باید عاشق طعم شپشکِ برنج باشید!
به گزارش دوست داشتنی ها، برنج، این قوت غالب سفره های شرقی، با ظاهر سفید، ساده و بی حاشیه اش، گاهی میزبان موجودی کوچک و بی صداست که حضورش در نخستین نگاه دیده نمی گردد: شِپشَکِ بُرِنج یا همان Rice Weevil. شاید تماشا حشره ای قهوه ای رنگ با خرطومی باریک در اطراف کیسه برنج چندان عجیب نباشد، اما واقعیت تلخ تر از آن چیزی ست که دیده می گردد. بسیاری از شپشک های برنج درون خود دانه زندگی می نمایند؛ از همان لحظه ای که مادهٔ بالغ تخمش را در دل برنج می گذارد تا روزی که لارو سفیدرنگ از آن پوسته بیرون بجهد.
در این مقاله، ضمن آنالیز علمی ساختار و چرخهٔ زندگی شپشک برنج، دربارهٔ راه های پیشگیری، خطرات احتمالی، و ترفندهای خانگی مقابله با این آفت خاموش صحبت خواهیم کرد.
شپشک برنج چگونه رشد می نماید؟
شپشک برنج، عضوی از خانوادهٔ سوسک های خشک بار است و یکی از گونه های متداول در محیط های ذخیره سازی غلات به شمار می رود. این حشرهٔ ریز، خرطوم دار و قهوه ای رنگ، نه تنها از محتویات دانه تغذیه می نماید، بلکه برای تخم گذاری هم از درون همین دانه ها استفاده می نماید.
در پژوهش های علمی، مشاهده شده است که لاروهای شپشک، زمانی که درون دانه هستند، تقریباً غیرقابل ردیابی اند. حتی سیستم های دقیق صنعتی ضدعفونی و گازدهی نیز نمی توانند همهٔ آن ها را از بین ببرند. وقتی این لاروها رشد می نمایند، از درون دانه بیرون می خزند و چرخهٔ تولیدمثل را شروع می نمایند. اگر برنج به درستی نگهداری نگردد، در عرض چند هفته یک یا دو لارو می توانند تبدیل به یک جمعیت پرشمار و مخرب شوند.
آیا خوردن شپشک خطرناک است؟
خیر. از نظر علمی، مصرف چند عدد شپشک به صورت تصادفی در غذاهای پخته، نه تنها مضر نیست، بلکه از لحاظ تغذیه ای حتی مقداری پروتئین نیز به بدن می رساند. با این حال، این واقعیت نباید دلیلی بر نادیده گرفتن مشکل باشد. زیرا:
1. حضور شپشک نشانهٔ فساد یا کهنگی مواد غذایی ست.
2. در صورت ادامه دار بودن، کل کیسهٔ برنج به توده ای خاک مانند و غیرقابل استفاده تبدیل می گردد.
3. محیط مرطوب و ناایمن، احتمال توسعه قارچ ها و باکتری ها را نیز افزایش می دهد.
چرا شستن برنج اهمیت دارد؟
اگرچه ممکن است بعضی افراد برای حفظ طعم یا نشاستهٔ طبیعی برنج از شست وشو صرف نظر نمایند، اما شستن دقیق برنج، نه تنها باعث پاک سازی گرد و خاک و ناخالصی ها می گردد، بلکه می تواند لاروها و تخم های احتمالی شپشک را نیز از بین ببرد. برخلاف عقیدهٔ رایج، لاروها نیز در مرحله ای که هنوز درون دانهٔ خشک زندگی می نمایند، می توانند با شست وشوی چندباره و آب کشی دقیق جدا شوند - به خصوص اگر پس از شستن، برنج در هوای خشک قرار گیرد.
برترین راه های پیشگیری از شپشک برنج در خانه
حتی اگر برنج شما در زمان خرید، کاملاً سالم باشد، باز هم خطر ورود شپشک از بیرون یا فعال شدن لاروهای نهفته درون دانه وجود دارد. برای همین، رعایت چند نکتهٔ ساده می تواند جلوی فاجعه ای آرام را بگیرد:
1. نگهداری در ظروف دربسته و غیرشفاف
برنج باید در ظرفی نگهداری گردد که هوای بیرون نتواند وارد آن گردد. ظرف های شیشه ای یا پلاستیکیِ ضخیم با درِ محکم، برترین گزینه اند. نور و رطوبت، دو عامل تشتماشامایندهٔ رشد شپشک هستند، بنابراین بهتر است ظروف در جای تاریک، خنک و خشک مانند کابینت های پایینی یا انباری های دور از گرما نگهداری شوند.
2. افزودن حبه های سیر یا فلفل خشک به درون برنج
در طب سنتی و بعلاوه در توصیه های خانگی نسل های پیشین، قرار دادن چند حبه سیر با پوست، یا چند عدد فلفل قرمز خشک شده در میان دانه های برنج، یک روش طبیعی برای دفع حشرات دانسته شده است. ترکیبات گوگرددار سیر و طعم تند فلفل می توانند محیط را برای رشد حشره ها نامناسب نمایند.
3. نگهداری در فریزر به مدت 72 ساعت پس از خرید
یکی از روش های علمی و بسیار مؤثر این است که پس از خرید برنج، آن را در کیسه های کوچک تر تقسیم نموده و به مدت سه روز در فریزر قرار دهید. این کار باعث نابودی تخم و لارو شپشک ها می گردد، بدون آنکه به کیفیت برنج آسیبی وارد گردد. پس از این مرحله می توانید برنج را در ظروف اصلی نگهداری کنید.
4. استفاده از برگ خشک بو یا میخک در ظرف برنج
برگ بو و میخک، هردو خواص دافع حشرات دارند. بوی تند آن ها برای شپشک ها ناخوشایند است. اضافه کردن چند برگ خشک به ظرف برنج می تواند از تخم ریزی شپشک ها جلوگیری کند.
5. برنج را در مقیاس کم بخرید
درصورتی که مصرف ماهانهٔ مشخصی از برنج دارید، خرید در حجم زیاد و انبار کردن آن برای ماه ها کاری پرریسک است. بهتر است برنج را در مقیاس مصرفی 1 تا 2 ماهه بخرید، به ویژه در منطقه ها مرطوب یا گرم که احتمال رشد حشرات بیشتر است.
یک نگاه دوباره به واقعیت برنج و شپشک
پژوهش ها نشان داده اند که شپشک برنج بیشتر در برنج های تازه، خام، و کمتر فرآوری شده وجود دارد. در برنج های نیم پز (parboiled) و یا فرآوری شده صنعتی، درصد وجود آن بسیار کمتر است. با این حال، حتی این نوع برنج ها هم در صورت نگهداری نامناسب می توانند آلوده شوند.
شاید خوردن یک یا دو شپشک خطرناک نباشد، اما از بین رفتن چند کیلو برنج، تبدیل شدن آن به پودر، و تماشا چشم انداز ای از حرکت سوسک مانندهای ریز در کیسه، تصویری نیست که کسی بخواهد با آن روبه رو گردد. شستن برنج، ذخیره سازی اصولی، و رعایت چند ترفند ساده خانگی می تواند شما را از این دردسر دور نگه دارد.
منبع: یک پزشک