تنگ زندان؛ آبشاری تماشایی در استان چهارمحال و بختیاری - دوست داشتنی ها

کجارو قصد دارد یکی از بکرترین جاذبه های طبیعی استان چهارمحال و بختکمک، یعنی آبشار تنگ زندان را به شما معرفی کند که در بین بومیان منطقه به آبشار دودی یا کردی کن معروف است. کردی کن در زبان محلی به معنای مه و دود است. این آبشار با 120 متر ارتفاع در کنار آبشارهای دیگر در دره مشهور و خارق العاده تنگ زندان واقع شده است. آبشار تنگ زندان از دل یک صخره به وجود آمده است و در نهایت به رودخانه سبزکوه و کره بس، می پیوندد.

موقعیت آبشار تنگ زندان

منطقه حفاظت شده سبزکوه با مساحت بیش از 54 هزار هکتار، یکی از بکرترین و زیباترین مناطق طبیعی در غرب ایران و در استان چهار محال و بختکمک است. دره تنگ زندان در سبزکوه، بین شهرستان های بروجن، لردگان و اردل واقع شده است و با چشم اندازهای طبیعی، جنگلی و کوهستانی خود، کوهنوردان و صخره نوردان ماجراجو و شجاع بسکمک را به سمت خود می کشاند. این دره، مجموعه ای زیبا از کوهستان، آبشار، گیاهان سرسبز و حیات وحش را در خود جای داده است. حدود 10 آبشار از جمله آبشارهای آتشگاه، دره عشق، تونل کوهرنگ و تنگ زندان در این دره سرسبز و خارق العاده قرار دارند.

آبشار تنگ زندان یا کردی کن در 55 کیلومتری شمال لردگان در استان چهار محال و بختکمک و در بین دیواره های سنگی بلندی در میان دره عمیق تنگ زندان واقع شده است. این آبشار، رشته کوه سبزکوه را از رشته کوه هزار دره در بخش مرکزی زاگرس در جنوب غربی ایران جدا می کند. جهت دسترسی به این منطقه، پرشیب و مالرو است و حتی عشایر هم نمی توانند به آن دسترسی پیدا کنند و به همین دلیل، یکی از نقاط بکر و دست نخورده این منطقه به شمار می آید.

آبشار تنگ زندان به این دلیل به آبشار دودی مشهور است که وقتی از بالای آبشار به پایین آن نگاه می کنید، با برخورد آب به سطح زمین، آب به حالت پودری در می آید و ناپدید می شود. این آبشار با ارتفاع 120 متر، در دو مرحله 50 و 70 متری از صخره سرازیر می شود. حجم آب فروریخته به قدری زیاد است که در پایین آن، مه و دود سفیدرنگی تشکیل می شود و به همین علت نمی توان به آبشار نزدیک شد و برای تماشا یا عکاسی از آبشار باید در فاصله حداقل 100 متری از آن ایستاد.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده سبزکوه

بیش از 272 گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده سبز کوه وجود دارند که در میان آن ها می توان به گون گزی، گون کتیرایی، گندمیان، زالرالک، بادام، گوش بره، ارس، کیکم، دافنه شن و جنگل های بلوط اشاره کرد. این پوشش گیاهی متنوع و متراکم، زیستگاه هایی مناسب برای انواع حیوانات فراهم کرده است. حدود 24 گونه پستان دار، 21 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 12 گونه ماهی در منطقه حفاظت شده سبزکوه زندگی می کنند.

آبشار تنگ زندان و چشمه آب سفید، سرچشمه های اصلی رودخانه ونک، تنها رودخانه این منطقه هستند

انواع چکاوک، انواع گنجشک، کل و بز، پلنگ، گربه وحشی، جغد کوچک، کفتار، هدهد، راسو، کبوتر چاهی، کبوتر کوهپایه ای، خرس قهوه ای، کبک، سنجاب ایرانی، کبک دری، روباه، تیهو، شغال، دلیجه، پایکا، عقاب طلایی، خفاش ها، جی جاق، تشی، سارگپه، شنگ، کلاغ ابلق، خارپشت، زاغی، گراز، کلاغ نوک قرمز، خرگوش، کلاغ نوک زرد، گرگ، مار جعفری، مار پلنگی، انواع مارمولک، انواع لاک پشت، مار قیطانی، شترمار، افعی و تیر مار از جمله حیواناتی هستند که سبزکوه را خانه خود می دانند.

رودخانه ونک، تنها رودخانه این منطقه است که از پیوستن رودخانه کره بس تشکیل می شود. آبشار تنگ زندان و چشمه آب سفید، سرچشمه های اصلی این روخانه هستند.

بهترین زمان سفر به آبشار تنگ زندان

بهترین زمان سفر به منطقه تنگ زندان، از ماه اردیبهشت تا اوایل پاییز است. فصل بهار در این بازه از نظر زیبایی محیط اطراف و ریسک کمتر، زمان مناسب تری برای سفر به شمار می آید.

توجه داشته باشید که سفر به این منطقه در بقیه روزهای سال به علت کوتاه بودن روزهای سرد، کم آب بودن آبشار در فصل گرما، احتمال گم کردن راه، خطر ریزش سنگ و سنگریزه هنگام طوفان و غیره، ریسک بالایی به همراه دارد. برخی از طبیعت گردان اعتقاد دارند که آبشار تنگ زندان در ماه خرداد، چشم اندازی بهشتی دارد، اما بهتر است بدانید که عبور از دره به علت پرآب بودن آبشارها در این ماه از ریسک بالایی برخوردار است

تجهیزات کوهنوردی لازم برای صعود به آبشار تنگ زندان

از تجهیزات کوهنوردی مورد احتیاج می توان به وت سوت (wetsuit)، هارنس دره نوردی، کارابین اضافه، درای بگ و پیرانا اشاره کرد. وسایل مورد احتیاج برای صعود گروهی نیز شامل طناب پنجاه متری دو حلقه، سی متری و بیست متری دوحلقه، ست رول کوبی، تسمه، حلقه و وسایل صعود است. همراه داشتن غذاهای کم حجم اما با کالری بالا را از قلم نیاندازید.

نکات لازم برای بازدید از آبشار تنگ زندان

منطقه دره تنگ زندان، منطقه ای صعب العبور با شیبی تند و جهتی لغزنده و پرتگاهی است، پس از همراه بردن افراد سالمند، زنان باردار و بچه ها اجتناب کنید. توجه داشته باشید که بدون کمک راهنمای محلی و استفاده از تجهیزات سنگ نوردی و فنی و آمادگی جسمانی بالا، صعود از این دره ممکن نیست.

برای بازدید از این منطقه احتیاج به هماهنگی با اداره محیط زیست دارید، زیرا تنگ زندان، کوه هزار دره و سبز کوه و همچنین دامنه های جنوبی آن تا روستای معدن جزو مناطق حفاظت شده هستند. اگر با گروه های گردشگری و کوهنوردی به این دره می روید، احتیاجی نیست که نگران مجوز باشید.

حیوانات وحشی بسکمک چون پلنگ، گرگ، مار و خرس در دره تنگ زندان وجود دارند که با توجه به پر تردد بودن جهت، احتمال برخورد با آن ها کم است.

اگر از تهران به منطقه حفاظت شده سبزکوه سفر می کنید، برای صعود از این دره و بازدید از این آبشار به حدود سه روز زمان احتیاج دارید.

در بیشتر نقاط جهت، آنتن موبایل وجود ندارد و آخرین نقطه ای که آنتن دارید در روستای معدن است.

برای نزدیک شدن به آبشار باید پوشش کامل ضد آب، پانچو یا بارانی داشته باشید. دقت کنید که سبزه ها و خزه های نزدیک آبشار که ذرات معلق آب در فضا باعث رویش آن ها می شوند، این منطقه را بسیار لغزنده می کنند.

در دره های عمیق، هوا زود تاریک می شود و به همین دلیل، شب مانی در این دره ضروری است.

جهت دسترسی به آبشار، جهتی است که هر آن ممکن است ریزش کند، به همین علت ممکن است جهت روبه روی شما مسدود باشد.

برای ادامه جهت جریان آب، تمام افراد گروه باید شنا بلد باشند.

اگر قصد دارید از جهت روستای معدن برگردید، به آب زیادی احتیاج پیدا خواهید کرد.

جهت دسترسی به آبشار تنگ زندان

برای رسیدن به منطقه حفاظت شده سبزکوه، دو جهت کلی وجود دارند که در پایان در یک جاده خاکی به هم می رسند. جهت اول به ترتیب از فرخ شهر، بروجن، گندمان، گردنه مروارید در جاده لردگان، کنارک صفلی و منارک علیا، مورچگان و وستگان می گذرد و جهت دوم به ترتیب با عبور از شهرک، طاقانک، شمس آباد، خراجی، شلمزار، گهرو و وستگان به آن جاده خاکی منتهی می شود. این جاده خاکی در پایانی آبادی وستگان و قبل از پل، درست در کنار آخرین خانه آبادی در سمت چپ قرار گرفته است. کل جهت از بروجن تا وستگان، 30 کیلومتر است.

رانندگی در جاده خاکی را ادامه دهید تا به یک رودخانه فصلی برسید که در فصل تابستان، کم آب و گاهی خشک است. پس از عبور از رودخانه به باغ های سیب در روی یک تپه و روبه روی جاده می رسید که باید از آن هم عبور کنید. 18 کیلومتر پس از رانندگی در جاده خاکی به تابلوی زردرنگ منطقه حفاظت شده سبزکوه می رسید. در کنار این تابلو، یک جهت به سمت چپ وجود دارد که باید وارد آن شوید و حدود 23 کیلومتر با ماشین ادامه دهید.

برای اطمینان از انتخاب جهت درست، به کنار جاده دقت کنید، زیرا حدود یک کیلومتر پس از ورود به جاده منطقه حفاظت شده سبزکوه، باید تعاونی روستایی عشایری را ببینید. حدود پنج دقیقه پس از رانندگی در این جهت نیز، یک چشمه در سمت چپ را خواهید دید. شما باید از منطقه عشایری چهارطاق نیز عبور کنید.

دقت داشته باشید که در طول جهت و به خصوص پایانی جهت، راه های انحرافی بسکمک وجود دارند که مخصوص ماشین های عشایری هستند، اما شما باید در همان جهت اصلی بمانید و در تمام دوراهی های جهت به سمت راست بروید تا جهت خاکی تمام شود. پس از اتمام جاده خاکی از ماشین پیاده شوید و بقیه جهت را به صورت پیاده طی کنید.

پس از پیاده شدن از ماشین، یک کوه در سمت چپ خود و دامنه های کم شیب را در سمت راست خود می بینید. از بین دو این قسمت و با کمی تمایل به سمت راست حرکت کنید تا به بالای تپه اول در سمت راست خود برسید. سپس به سمت پایین رفته و با حرکت به سمت راست از تپه دوم بالا بروید. به سمت پایین تپه حرکت کنید و به سوی پایانی دره به سمت چپ بروید تا به یک راه کوچک و پر شیب برسید. این راه کوچک، ابتدای جهت دره اصلی است و راه پر پیچ و خم و پر شیب تنگ زندان از همین جا آغاز می شود.

پس از کمی پیاده روی به یک جهت پاکوب می رسید و کمی جلوتر وارد یک ایوان سنگی می شوید. بالافاصله پس از ایوان سنگی به سمت مقابل دره در سمت راست خود بروید و در جهت پاکوب به راه خود ادامه دهید. در طول جهت دره به شن اسکی های ریز و درشت برمی خورید و بالافاصله پس از دیدن آن ها به یک درخت در سمت چپ و تعدادی بوته در وسط دره می رسید. از این نقطه باید به سمت راست بروید تا پس از چند دقیقه، سنگ کعبه را در پایین دست ببینید. سنگ کعبه، یک سنگ مکعبی بزرگ است که دارای یک شکاف است.

سپس با حرکت در جهت پاکوب به سمت راست و پایین، راه را ادامه دهید تا به سوی دامنه های شنی کوه روبه رویی بروید. از این قسمت جهت، صخره نوردی و سنگ نوردی آغاز می شود تا به سرچشمه آبشار یا تنوره بزرگ برسید. پس از رسیدن به آبشار اول، متوجه می شوید که از این قسمت بیشتر نمی توان پیش رفت و از اینجا باید به یک دره کوچک در سمت راست و پایین رفت تا بتوان از فاصله آبشار را تماشا کرد.

در واقع، جهت اصلی دسترسی به این آبشار از دامنه های جنوبی سبزه کوه است. گذر خط گسله از لبه دامنه جنوبی تا جنوب غربی رشته کوه هزار دره و بریدگی رودخانه کره بس در کوهپایه آن، باعث شده است که شیب این دامنه بسیار تند باشد و در بسکمک از بخش ها به صورت دیواره ها، پرتگاه ها و صخره ها دربیاید، به همین خاطر صعود از دامنه های جنوبی بسیار مشکل است.

دو جهت دسترسی به آبشار از دامنه های جنوبی وجود دارند که یکی از بالادست آبشار و از سمت رستم آباد و دیگری از پایین دست و از سمت روستای گزستان است. درجه سختی هر دو جهت، یکی است، اما دیدن آبشار از جهت گزستان، احتیاج به ابزار برای عبور از رودخانه بازفت دارد. از دامنه های شمالی این کوهستان با شیب ملایم تر نیز می توان صعود کرد و اغلب صعودهای عمومی از این قسمت انجام می شود.

اطلاعات مورد احتیاج برای بازدید از آبشار تنگ زندان

موقعیت جی پی اس: N314121 E505845

نزدیک ترین فرودگاه: شهرکرد

نزدیک ترین هتل: شهرکرد

نزدیک ترین شهر و روستا به دره تنگ زندان: بروجن و گندمان

نزدیک ترین مغازه: گندمان

نزدیک ترین مراکز درمانی و امدادی: گندمان

نزدیک ترین پمپ بنزین: پمپ بنزین گندمان و برای برگشت پمپ بنزین سه راهی لردگان - بروجن

امکانات رفاهی: در نزدیکی آبشار، هیچ امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی، اقامتگاه و رستوران وجود ندارد و نزدیک ترین آن ها در چشمه مادر و دختر در گندمان قرار دارند.